Koester de fout!

Goede voornemens hebben sinds mensenheugenis een trouwe metgezel: de menselijke fout. Maar door bezuinigingen, prestatieafspraken, controles en angst voor onze baan lijken fouten taboe geworden. We zien het in de politiek, het bedrijfsleven, de zorg, maar ook op onze universiteiten en hogescholen. Ten faveure van rendement en efficiency wordt de ruimte voor het maken en leren van fouten tot een minimum beperkt. Waarmee we de experts in de dop hun belangrijkste prikkel ontnemen. Zo worden ze steeds schaarser, de vakmensen die in één oogopslag een probleem (vaak een fout) ontleden en uit verschillende opties trefzeker een doelmatige oplossing kiezen. Resultaat van duizenden uren studeren, automatiseren en leren van ontelbare fouten. Door Epke Zonderland bijvoorbeeld, die begrijpt dat fouten onvermijdelijk zijn en olympisch goud won door er perfect op te anticiperen.

Ook onze Groninger missie Healthy Ageing is goed beschouwd een levenslange leergang in het omgaan met fouten en gebreken. Dat bleek weer eens op 23 november in de tjokvolle grote collegezaal van het UMCG. Drie topexperts onthulden in een subtiel samenspel de geheimen van Het Fitte Brein. Ard Schenk besprak het lichaam en Dick Swaab de geest, waarna Erik Scherder de neurologische bedrading aanbracht. Hun boodschap was glashelder: alleen met een actieve leefstijl kun je de aftakeling vertragen en zo lang mogelijk fit blijven.

Hoe functioneel fouten zijn leert ons Ard Schenk. De 50 plussers onder ons staat de 500 meter in Sapporo 1972 op het netvlies gebrand. Na een enorme struikelpartij bij de start zette Ard de achtervolging in. Ademloos keken we toe hoe hij met machtige slagen een rondje 32 neerzette en als voorlaatste finishte, nog voor de kampioen van Spanje. En zo de basis voor drie onbedreigde gouden medailles legde.
Wie zo elegant en functioneel kan blunderen is natuurlijk geknipt als bestuurder. “Maar toen raakte ik verstrikt in de val van een druk bestaan, zonder ruimte voor beweging en ontspanning. Na een duidelijke waarschuwing (een herseninfarct) realiseerde ik me dat het anders moest.” Schenk vertelde hoe hij balans aanbracht tussen bewegen, voeding, werk, rust en sociaal leven, zodat hij op zijn 69ste weer lekker in zijn vel zit.

Vervolgens besprak de vermaarde hersenonderzoeker Dick Swaab in een leerzame conference de werking van goede en foute grijze cellen. Hij schuwde de pittige stellingname niet. Je moet maar durven, in het zenuwcentrum van de Sport Sciences verkondigen dat sport ongezond is. Bij een waslijst met blessures: “De helft van onze bevolking doet aan sport en de andere helft brengt ze naar de dokter. Als u dan zo nodig wilt sporten, ga schaken. ”
Foutje van de professor, begreep ook spreekstalmeester Chris Visscher en gaf mij als denksportkundige spoorslags de microfoon. “De nieuwe wereldkampioen schaken Magnus Carlsen voetbalt ook en is topfit. Damgenie Hans Jansen kwam in drie WK ’s nooit in de buurt van de wereldtitel. Toch hield hij zich aan uw instructies: hij sport niet, heeft een buikje en een matige conditie”. Met een meesterlijke zet redde Swaab de partij: “Euwe werd wereldkampioen schaken zonder lichamelijke oefening”.

Het slotakkoord was voor neuropsycholoog en bewegingswetenschapper Erik Scherder. Op onnavolgbare wijze wist hij lichaam (Schenk) en geest (Swaab) met elkaar te verbinden in zijn met humor en zelfspot doorspekte pleidooi voor het activeren van de door dementie bedreigde medemens. Zijn mini-colleges op YouTube over dit onderwerp zijn een must!
Toch ontglipte zelfs Erik een foutje. Mijn moeder van 92 fronste de wenkbrauwen, toen ik vertelde dat de professor het edele Quilten maar een saaie bezigheid vond. “Zeg hem maar dat ik er na mijn herseninfarct veel baat bij had als therapie voor mijn linkerhand. Jaarlijks vertelt ze onze masterstudenten Healthy Ageing hoe ze probeert haar gebreken actief te bestrijden. Zeker nu het tijdsbesef begint te haperen heeft haar omgeving daarbij een belangrijke taak. Niet door een passief “gaat u toch zitten” maar door te stimuleren en enig risico voor lief te nemen.

Zo vergezelt de fout ons van de wieg tot het graf. Houd haar in ere!

Bert Dollekamp

Senior adviseur onderwijs bij het Centrum voor Bewegingswetenschappen van het UMCG