Sport: Complex
Deze column gaat niet over een nieuw bouwwerk met allerhande sportfaciliteiten, maar over ‘complexe dynamisch systemen’ waarover je de laatste jaren steeds vaker leest in de wetenschappelijke literatuur. Ook in de sportwetenschap heeft de complexe systemen benadering inmiddels z’n intrede gedaan. Maar wat is dat nou eigenlijk, complexiteit? En wat kun je er mee in de sport(-wetenschap)?
Een bewegend individu kun je beschouwen als een complex systeem. Let wel: ‘complex’ is niet hetzelfde als ‘gecompliceerd’. Simpel gezegd betekent ‘complex’ dat een systeem bestaat uit vele verschillende componenten die in interactie met elkaar staan. Dan praat je niet alleen over fysieke schakels tussen botten en spieren; het gaat veel verder dan dat. Denk bijvoorbeeld ook aan de wat minder tastbare vormen van interactie, zoals de menselijke psyche die niet los gezien kan worden van fysiologische aspecten, de waarneming van de omgeving waarin hij beweegt, etc. Het geheel van mens-in-omgeving wordt gezien als complex systeem, waarbij het primair gaat om het geheel en de interacties zelf, in plaats van de ‘details’ van de interacterende componenten afzonderlijk. Heel simpel gezegd: ‘Het geheel is meer dan de som der delen’. Je kunt je voorstellen dat zo’n alternatieve visie nieuwe, zeer interessante mogelijkheden met zich mee brengt, ook voor de sportwetenschap.
Een inzichtelijk voorbeeld is een roeiploeg als complex systeem. Dit wordt zeer vaak gebruikt als intuïtief voorbeeld wanneer men praat over teamdynamica van een groep samenwerkende mensen en synchronisatieprocessen in het algemeen. Toevallig – of misschien juist wel niet zo toevallig – is dit een voorbeeld uit de sport (zie ook de Dutch column d.d. 01-09-2013). De roeiers in een boot streven zo veel mogelijk naar perfecte synchroniciteit, om als het ware ‘als één’ te bewegen. Als je haal niet goed is afgestemd op die van je teamgenoten, en vice versa, dan remt dat het collectieve proces af. De interacties zijn essentieel voor de prestatie van het team als geheel. En dat laatste is waar het uiteindelijk allemaal om draait.
Al met al levert zo’n benaderingswijze interessante aanknopingspunten en middelen om complex gedrag en interactieprocessen in de sport te kunnen bestuderen. Naar mijn mening zijn complexe systemen noodzakelijk om meer inzicht te krijgen in onderwerpen als teamdynamica, tactisch (netwerk-)gedrag van voetbalteams, hoe een sporter zich afstemt op zijn tegenstander/omgeving, maar bijvoorbeeld ook in (sociaal-)psychologische processen bij (interacterende) sporters.
Nieuwsgierig geworden? Van 29 t/m 31 oktober kunt u verschillende presentaties bijwonen tijdens het 4e International Congres on Complex Systems in Sports & Healthy Ageing (inschrijven via http://www.iccss-
Universitair docent / onderzoeker, Rijksuniversiteit Groningen
